(MN) Полиметаллын баяжмал дахь хортой элементүүдийг ялгаж авах уусгалтын арга

(EN) Leaching method for separating toxic elements from polymetallic concentrates

(MN)

Товч тайлбар
Асгатын полиметаллын хүдрийн баяжмалд сканинг электрон микроскоп-энерги сарнилын спектрометр (SEM/EDS)-imh шинжилгээгээр (эрдэс бүрдлийн судалгаагаар) агуулж буй элементээрээ ялгаатай 3 тетраэдрит илэрсэн. Тетраэдритийн ерөнхий томьёо Cu₁₂Sb₄S₁₃, куб ангийн талст бөгөөд баяжмал дахь тетраэдритүүдэд 0.14-1.29% хүртэл мөнгө, 0.09-4.50% мышьяк, 0.13-6.94% төмөр агуулагдаж байна. Агуулж байгаа элементээр нь тетраэдрит 1-ийг (Cu, Fe, Ag)₁₂ (Sb,As)₄S₁₃; 0.31% цайр агуулсан тетраэдрит 2-ыг (Cu, Fe, Ag,Zn)₁₂(Sb,As)₄S₁₃); тетраэдрит 3-ыг (Cu, Fe, As, Ag)₁₂(Sb,Bi)₄S₁₃ гэж үзвэл, баяжмал дахь
тетраэдритийг (Cu, Fe, Ag, Zn)₁₂(Sb, As, Bi)₄S₁₃ гэсэн ерөнхий томьёогоор илэрхийлж болох юм. Мөн баяжмалд висмутин (Bi₂S₃)-iwH 2 төрөл илэрсэн. Висмутин 1-ийн найрлагад 0.38% Cu, 0.19% Fe, 0.27% Ag, 24.24% Sb агуулагдаж байгаа бол висмутин 2 нь 0.48% Cu, 0.29% Ag, 23.03% Sb агуулсан байна. Иймд висмутиныг (Cu, Ag, Fe)_x(Bi, Sb)₂S₃ гэсэн ерөнхий томьёогоор илэрхийлж болох юм. Дээр дурдсан сульфидын эрдсүүдээс гадна 1.91% Cu, 1.17% Sb, 0.09% Ag-ийг хольц хэлбэрээр агуулсан арсенопирит (FeAsS), 0.47% Cu, 0.31% Sb, 2.44% As, 0.03% Ag агуулсан пирит (FeS₂) болон 0.05% хүртэл Ag-ний хольцтой халькопирит
(CuFeS₂) тус тус илэрсэн [8], Эдгээр нийлмэл эрдэс агуулсан баяжмалыг шүлт-сульфидын холимогт уусгаж, хортой бүрдэл сурьма, хүнцэл, висмутийг салгаж стандартын шаардлага хангасан мөнгө-зэсийн баяжмал гаргаж авах шаардлагатай байна. Тетраэдрит, арсенопирит, висмутин зэрэг нийлмэл эрдсүүдийг шүлт- сульфидын уусмалаар уусган задлах процессын талаарх хэвлэлийн материал, урвалын бүтээгдэхүүн болон хатуу үлдэгдлийн химийн, атом шингээлтийн спектрометр (AAS), рентгенфлуоресценци (XRF), рентгенфаз (XRD)-nh шинжилгээний үр дүнд үндэслэн Cu₁₂Sb₄S₁₃-FeAsS-Bi₂S₃-Na₂S-NaOH системд явагдах химийн урвалуудыг доорхи байдлаар илэрхийлэв [8]:

Баяжмалд агуулагдаж байгаа арсенопирит уусах урвал нь тэгшитгэл 3-ын дагуу явагдана гэж үзэв.

Мен түүнчлэн баяжмал дахь висмутин эрдсийн уусалтыг урвал (4 ба 5)-аар илэрхийлэв.

Тетраэдритийн эрдэс дэх зэс, мөнгийг иж бүрэн, зүй зохистой ялгаж авахад хортой хольц элементүүдээс нь дээрхи урвалуудад суурилсан арга технологи хэрэглэн салгах нь хүрээлэн буй орчинд эерэг нөлөөтэй юм.
Эдийн засгийн ур ашиг: Тетраэдрит агуулсан баяжмалаас сурьма, хүнцэл, висмут ялгаж авсны дараа хатуу үлдэгдэл буюу 1 тонн зэсийн техноген баяжмалын зах зээлийн үнэ (манай улсын зах зээлд гаргадаг зэсийн баяжмалаас зэсийн агуулга нь их) ойролцоогоор 2096$ буюу 7.1 сая төгрөг. Тус баяжмалаас 1тонн 99.99%-ийн цэвэр зэс гарган авч, зах зээлд борлуулбал 8280$ буюу 28 сая төгрөг болно.

(EN)

Томьёолол:

1.Тетраэдрит агуулсан баяжмалыг шүлт-сульфидын (Na₂S+NaOH) холимогт уусгаж, хортой бүрдэл болох сурьма (Sb), висмут (Bi), хүнцэл (Аs)-ийг ялган авах аргын ялгаа нь

- Баяжмал дахь 18.4% Sb, 1.67% Bi, 2.03% As-ийг туршилтаар олсон оновчтой нөхцөл болох 140 г/л натрийн сульфид, 60 г/л натрийн гидроксидын холимогт хатуу/шингэний 1:200 харьцаагаар, 95°С-д 400 эрг/мин хурдтай хутгаж, 16 цаг уусгах,

- Хортой сурьма, хүнцэл, висмутын уусалтыг харгалзан 99.25%, 89.0%, 44.5%-д хүргэж, хүрээлэн буй орчинд сөрөг нөлөөлөл багатай ялгаж авах,

- Уусгалтын хатуу үлдэгдэлд зэс, төмөр, мөнгийг сульфидын нэгдэл (CuS, Cu₂S, FeS₂, Аg₂S)-ийн хэлбэрээр үлдээх,

2. Томьёолол 1 дүгээрийн ялгаа нь сурьма, хүнцэл, висмут шүлт-сульфидын холимог уусмалд Na₃SbS₃, Na₃AsS₃ бa Na₃BiS₃ хэлбзртэй уусна.

3. Томьёолол 1 дүгээрийн ялгаа нь хатуу үлдэгдэлд Cu-33.45%, Fe-14.14%, Ag-0.73% ба S-23.87%-ийн агуулгатай үлдэж, зэсийн техноген баяжмал гарна.